O zwycięstwie obozu polskiego przesądził ostatecznie przewrót wojskowy, dokonany w nocy z 31 października na 1 listopada 1918 r. przez oficerów polskich wchodzących w skład austriackiego garnizonu stacjonującego w Cieszynie. Placówka liczyła ok. 2500 żołnierzy, z czego Polacy stanowili ok. 60%. Żołnierze w sile czterech kompanii zebrali się na placu koszarowym, zostali podzieleni według narodowości (byli to również Czesi i Niemcy), po czym złożyli zaprzysiężenie. Następnie udano się do komendanta garnizonu płk. Johanna Gerndta i zakomunikowano, że władza wojskowa została przejęta przez Polaków. Zaskoczony Austriak zrezygnował z oporu, złożył komendę i opuścił miasto wraz z 800 pragnącymi tego żołnierzami. Przewrót ów, przeprowadzony w ścisłym porozumieniu z Radą Narodową, zadecydował też, iż ogłoszona 30 października przez RNKC proklamacja o przynależności Śląska Cieszyńskiego do Polski stała się rzeczywistością.
Przywódcy przewrotu wojskowego
Klemens Matusiak (1881-1969)
Ur. w Bulowicach k. Oświęcimia. Nauczyciel, wojskowy, polski działacz narodowy na Śląsku Cieszyńskim. W czasie I wojny światowej cenzor w sztabie wojsk austriackich w Cieszynie w stopniu porucznika. W czasie przewrotu wojskowego współorganizator oraz formalny dowódca akcji.
Ludwik Skrzypek (1891-1965)
Ur. w Górkach Wielkich. Nauczyciel, wojskowy, przedsiębiorca. W czasie I wojny światowej w armii austriackiej, m.in. dowódca szwadronu kawalerii na froncie włoskim. Od kwietnia 1918 r. komendant pułkowej szkoły podof cerskiej w Cieszynie. Był głównym autorem planu przewrotu wojskowego w garnizonie cieszyńskim. Po akcji został nowym dowódcą cieszyńskiego garnizonu. Był także organizatorem i dowódcą Pułku Piechoty Ziemi Cieszyńskiej.
Franciszek Barteczek (1891-1983)
Ur. w Dziećmorowicach. Nauczyciel, urzędnik, działacz społeczny. W czasie I wojny światowej odpowiadał za szkolenie oddziałów zapasowych austriackiego 31 Pułku Strzelców w Cieszynie. W czasie przewrotu wojskowego zajął ze swym oddziałem skład broni i amunicji na strzelnicy w Boguszowicach – decydujący o wyniku ewentualnych walk obiekt.
Biało-czerwona kokarda,
1918
W dniu 31 X 1918 udałem się do Domu Narodowego, gdzie wspólnie z of cerami urządzaliśmy tajne zebrania. Było to w godzinach popołudniowych. Otrzymałem tamże od jednej z pań pakiecik z prośbą, bym rozdał biało-czerwone kokardy między żołnierzy polskich. W koszarach nie było jeszcze of cerów niemieckich, więc rozdałem wstążki między żołnierzy. Tymczasem przyszedł do kompanii kpt. Ramik i zastał na piersiach żołnierzy kokardy. […] Powiedział mi, że podobny postępek jest niedopuszczalny i polecił mi nie opuszczać pokoju aż do załatwienia sprawy przez dowódcę garnizonu. Chwila oczekiwania na rozstrzygnięcie była dla mnie bardzo długa. Zdziwiłem się niemało, gdy kpt. Ramik za kilka godzin oświadczył mi, że jestem wolny, jednakowoż konsekwencje czynu poniosę w swoim czasie.
Źródło: Julian Raczkowski, Fragmenty z przewrotu wojskowego na Śląsku Cieszyńskim, Gwiazdka Cieszyńska, 1928, nr 84 z 30 października
Odezwa o proklamowaniu przez Radę Narodową przynależności państwowej Księstwa Cieszyńskiego do Polski, Cieszyn, 30 października 1918
Protokół z zebrania of cerskiego podpisany przez Józefa Hellsteina i Ludwika Skrzypka, Cieszyn, 30 października 1918
- Bączki i kokardy zatrzymać, dopóki stosunek komendy wojskowej do Rady Narodowej ostatecznie się nie wyjaśni.
- Zwołać informacyjne zgromadzenie podofcerów i wybranych szeregowców przy współudziale of cerów na dzień 31 października w salę Sarkandra (Stary Targ).
- Prosić, żeby Rada Narodowa ustanowiła straż obywatelską po wsiach i mianowała komendanta tychże w osobie p. nadpor. Matusiaka; żeby Rada Narodowa w porozumieniu z zarządem gminnym objęła zarząd policyi istniejącej w Cieszynie, Bielsku, Frysztacie i Boguminie i zamianowała w każdym mieście celem reorganizacyi tejże po jednemu komendantu [!]; żeby Rada Narodowa zawiadomiła Krajową Komendę Żandarmerii w Opawie, że obejmuje władzę nad żandarmerią w Księstwie Cieszyńskim i mianuje własnego komendanta tejże (Komendantem proponuję Emila Machalicę).
- Urlopnicy-żołnierze powiatu cieszyńskiego, frysztackiego i bielskiego po skończonym urlopie mają się zgłosić do 31 pułku strzelców bez względu na przynależność pułkową.
- Rada Narodowa przydziela pułkownikowi Gerndtowi 2 pułkowych adiutantów: Skrzypka i Kotasa.
Fragment obrazu Jana Wałacha Przejęcie władzy przez of cerów Polaków
31 X/1 XI 1918 w Cieszynie, Istebna, październik 1919
