Cieszyn 1918 | Podział

Podpisanie 1 lutego 1919 r. w Paryżu „Umowy w sprawie Księstwa Cieszyńskiego” było sukcesem strony czechosłowackiej. Traktat spełniał bowiem jej postulaty dotyczące zarówno okupacji linii koszycko-bogumińskiej, jak i kwestii oddania sporu pod osąd Konferencji Pokojowej. Rada Narodowa musiała się ograniczyć do bezskutecznych protestów. Dla mieszkańców regionu podpisanie umowy paryskiej było równoznaczne z utratą bezpośredniego wpływu na dalszy bieg wypadków. Odtąd Śląsk Cieszyński stał się przedmiotem międzynarodowych przetargów, w trakcie których przewagę nad prawem miejscowej ludności do samostanowienia zyskiwały czeska argumentacja historyczna i gospodarczo-polityczna oraz interesy mocarstw zachodnich, traktujących kwestję cieszyńską jako jeden z instrumentów własnej polityki wobec Europy Środkowej. Ostateczny podział Śląska Cieszyńskiego z 28 lipca 1920 r., na mocy którego Czechosłowacji przypadła większość obszaru Śląska Cieszyńskiego z Zagłębiem Węglowym i koleją koszycko-bogumińską, zamieszkiwana przez 48,6% Polaków, 39,9% Czechów i 11,3% Niemców (na samym obszarze spornym, w późniejszym okresie nazwanym Zaolziem, Polacy stanowili 69,2%, Czesi 18,3%, a Niemcy 12,5% ogółu ludności), był już tylko prostą konsekwencją czeskiej agresji ze stycznia 1919 r.

Protest przeciwko wydaniu Śląska Cieszyńskiego Czechom spisany przez warszawską delegację Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, a następnie wydany w formie ulotki, 5 lutego 1919

Międzysojusznicza Komisja Kontrolna

12 lutego 1919 r. do Cieszyna przybyła Międzysojusznicza Komisja Kontrolna na czele z Francuzem Basilem Grenardem. W jej skład wchodziło czterech stałych członków, sekretarz, po jednym delegacie rządów polskiego i czeskiego oraz po jednym delegacie wojskowym polskim i czeskim. Zadaniem Komisji było sporządzenie raportu o sytuacji na Śląsku Cieszyńskim dla uczestników Konferencji Pokojowej w Paryżu. Alianci mieli również wyegzekwować postanowienia umowy paryskiej, do czego jednak nie mieli środków. W związku z tym sytuacja w regionie pozostawała napięta i dochodziło do licznych incydentów i prowokacji na linii polsko-czeskiej. Komisja aliancka faworyzowała Czechów, starając się m.in. nie dopuszczać do polskich wystąpień narodowych przeciwko podziałowi regionu.

Trójjęzyczna odezwa Komisji Alianckiej do ludności Śląska Cieszyńskiego, 14 lutego 1919

Członkowie Komisji Alianckiej na placu przed koszarami w Cieszynie na tle tłumu, być może w dzień przyjazdu 12 lutego 1919 r. lub powrotu wojsk polskich do miasta 27 lutego 1919 r.

Członkowie Komisji Alianckiej przy stoliku w budynku cieszyńskich koszar, luty 1919

Wielki wiec

Wiece będące wyrazem aprobaty dla polskiej strony sporu o Śląsk Cieszyński odbywały się od października 1918 r. aż do podziału regionu. Kulminacja miała miejsce w lutym 1920 r., kiedy to masowe zgromadzenia odbywały się 9, 12, 15 oraz – największy, na rynku w Cieszynie – 22 dnia miesiąca. Polska prasa stwierdziła, że w proteście mogło wziąć udział nawet 100 000 ludzi. Alianccy żołnierze przy użyciu sikawek bezskutecznie próbowali powstrzymać gromadzący się na rynku tłum. Na ustawionym w centralnej części placu ogromnym podeście przemawiali polscy działacze narodowi: ks. Józef Londzin, Tadeusz Reger, Paweł Bobek, Ryszard Kunicki, ks. Dominik Ściskała, ks. Eugeniusz Brzuska, Jan Kotas, Andrzej Teller i inni, także spoza Śląska Cieszyńskiego. Kilkanaście dni później w górniczej części regionu doszło do krwawych rozruchów.

Wiec na rynku w Cieszynie, 22 lutego 1919

Informacja o wiecu z 22 lutego 1919 r. w Dzienniku Cieszyńskim

Ulotka informująca o wiecu na rynku w Cieszynie, 22 lutego 1919