Śląsk w obrazach

Jednym z najbardziej niezwykłych źródeł, jakie dochowały się z czasów walki o granice niepodległej Polski, jest nakręcony w 1919 r. film pt. „Śląsk w obrazach”. Zrealizowany został na zamówienie Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego przez warszawskie Towarzystwo Przemysłu Filmowego „Ornak”, a jego premiera 20 października 1919 r. zainaugurowała działalność kina założonego przez Macierz Szkolną Księstwa Cieszyńskiego w Domu Narodowym Cieszynie. Drugi egzemplarz filmu przekazany został Ministerstwu Spraw Zagranicznych, które wykorzystać miało go na Konferencji Pokojowej w Paryżu w celu udokumentowania polskości Śląska Cieszyńskiego.

Film powstał w ciągu zaledwie dwóch dni. Pracę nad nim zapoczątkowało przybycie do Cieszyna dnia 6 września 1919 r. kierownika wydziału technicznego TPF „Ornak”, który miał zrealizować zdjęcia. O poranku następnego dnia, w niedzielę 7 września operator nakręcił kilkanaście ujęć w Cieszynie, m.in. widok z wieży zamkowej, Rynek, ul. Głęboką, Saską Kempę z mostem i przejeżdżającym akurat tramwajem. Zdołał także nagrać przegląd cieszyńskiego oddziału Milicji Ludowej pod dowództwem Klemensa Matusiaka, bryg. Franciszka Latinika wizytującego wartę przed ratuszem, a także członków Misji Koalicyjnej w Cieszynie, po czym udał się do Jabłonkowa, gdzie tego dnia odbywał się wiec okolicznej ludności, protestującej przeciw rozpatrywanemu przez Radę Najwyższą Konferencji Pokojowej planowi oddania Republice Czeskiej rejonu jabłonkowskiego. Po sfilmowaniu zgromadzenia, autor zdjęć udał się samochodem z powrotem do Cieszyna, wykonując po drodze ujęcia mijanych miejscowości i górskich krajobrazów. Na taśmie utrwalono m.in. pejzaże Nawsia, Bystrzycy, Łyżbic i Trzyńca z tamtejszą hutą. Po powrocie do Cieszyna operator miał nakręcić jeszcze przebieg Dożynek Śląskich w Parku Sikory, ale jego pracę przerwała gwałtowna burza. W poniedziałek 8 września filmowiec wyruszył pociągiem do Bielska, rejestrując z okien wagonu oglądane pejzaże, by na miejscu nakręcić materiał zarówno w Bielsku, jak i w małopolskiej Białej, skąd udał się jeszcze do Żywca, gdzie sfilmował manifestację zorganizowaną w proteście przeciw czechosłowackim roszczeniom wobec Śląska, Czadeckiego, Spisza i Orawy.

Zachowany w dobrym stanie film, który nagrany został na taśmie filmowej 34 mm, zajmując dwie szpule o średnicy 24 i 25 cm, został stosunkowo niedawno odkryty w zbiorach Muzeum Śląska Cieszyńskiego, w którego inwentarzu figuruje pod sygnaturą MC/F/1814. Po przeniesieniu na taśmę magnetyczną bywa przez Muzeum wyświetlany przy specjalnych, zazwyczaj rocznicowych okazjach. W serwisie YouTube dostępne są tylko krótkie fragmenty pochodzące – najprawdopodobniej – z filmu „Śląsk w obrazach”, choć autor publikacji Pathe1939, opatrzył udostępnione przez siebie zdjęcia datą 1920.

Na podstawie: J. Spyra: Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego a początki polskiego filmu i kina na Śląsku Cieszyńskim w 1919 r., (w:) „Pamiętnik Cieszyński”, 8: 1994, s. 104-112.

[youtube v=”jYTCFesAdrY”]