Cieszyn 1918 | Pamięć

Pamięć o wydarzeniach przełomu października i listopada 1918 roku była na Śląsku Cieszyńskim pielęgnowana w różnym stopniu – w zależności od panującego ustroju politycznego oraz ich odległości w czasie. Nie licząc okresu bezpośrednio po odzyskaniu niepodległości, w większej mierze przypominano o nich przy rocznicach „okrągłych”. W 1928 r. odbył się m.in. wiec na rynku w Cieszynie, zjazd byłych uczestników przewrotu, uroczysta akademia w teatrze oraz nabożeństwa. Od kiedy w 1937 r. Świętem Niepodległości ogłoszono dzień 11 listopada, skupiano się na kultywowaniu już głównie wydarzeń z Warszawy. Szczególnie hucznie obchodzona była 20. – jak się miało okazać, ostatnia przed wybuchem II wojny światowej – rocznica odzyskania niepodległości, którą uświetnił swoją obecnością prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Ignacy Mościcki, wizytujący wówczas przyłączone do Polski Zaolzie. Towarzyszyło mu wielu wysokich urzędników państwowych, m.in. premier Felicjan Sławoj-Składkowski. Główne uroczystości odbyły się na błoniach w Cieszynie Zachodnim. Jednocześnie w dwudziestoleciu międzywojennym ukazało się drukiem kilka cennych prac autorstwa postaci osobiście zaangażowanych w omawiane wydarzenia – Włodzimierza Dąbrowskiego, Klemensa Matusiaka, Franciszka Latinika oraz Jerzego Szczurka. Pamięci żołnierzy poległych w czasie najazdu czeskiego w styczniu 1919 r. poświęcone zostały dwa pomniki autorstwa Jana Raszki (Skoczów 1924, Cieszyn 1934 – oba zniszczone przez Niemców na początku II wojny światowej) oraz wiele mniejszych monumentów rozsianych m.in. na cmentarzach w całym regionie. Po II wojnie światowej upamiętniano już zupełnie inne wydarzenia, na czele z pompatycznie obchodzoną początkiem listopada rocznicą rewolucji październikowej. Rugowana, a z czasem już tylko spychana na margines pamięć o niepodległościowym zrywie polskiej ludności Śląska Cieszyńskiego z 1918 r. publicznie przypominana była tylko przez środowisko regionalnych historyków. Okazalej obchody wypadły w roku 1968, gdy nie tylko zorganizowano w Domu Narodowym dużą wystawę, ale również uroczystą akademię w cieszyńskim teatrze, w której udział wzięli włodarze miasta i powiatu. Kolejnym „okrągłym” rocznicom towarzyszył coraz większy splendor. W 1988 r., u schyłku PRL-u,

miały już miejsce nie tylko wystawa i akademia, ale także odsłonięcie pomnika na placu Wolności w Cieszynie i sprowadzenie do miasta urny z prochami Jerzego Szczurka. W okresie rządów komunistycznych mocno eksponowano społeczny wymiar wydarzeń z 1918 r. i rolę, jaką w ich przebiegu odegrały konflikty klasowe. Po przemianach politycznych lat 1989-1990 rocznice mogły być obchodzone już bez jakiejkolwiek ideologicznej nadbudowy.