Inicjując swoją działalność 19 października 1918 r., Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego była pierwszym niezależnym od władz zaborczych organem odradzającego się po 123 latach niewoli polskiego państwa. Co więcej zaś, powstała z woli mieszkańców regionu, który nie wchodził w skład I Rzeczypospolitej, a poza granicami Polski znajdował się już od średniowiecza. Jej celem było przejęcie władzy nad terenem dawnego księstwa cieszyńskiego, a następnie – zgodnie z oczekiwaniami zdecydowanej większości mieszkańców regionu – przyłączenie go do Polski. Sprawując najwyższą władzę na Śląsku Cieszyńskim, posiadała prawo wydawania rozporządzeń z mocą obowiązującą na terenach jej podległych. W skład RNKC weszło po siedmiu przedstawicieli trzech polskich stronnictw politycznych – Polskiego Zjednoczenia Narodowego (PZN), Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej dla Galicji i Śląska (PPSD) oraz Związku Śląskich Katolików (ZŚK), w sumie 21 osób, w tym trzy kobiety – po jednej z każdej partii. Równorzędnymi prezydentami RNKC zostali dotychczasowi posłowie polscy do Rady Państwa w Wiedniu: Jan Michejda z ramienia PZN, Tadeusz Reger z ramienia PPSD oraz Józef Londzin z ramienia ZŚK. Pełen skład Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego przedstawiał się następująco:
| PZN | PPSD | ZŚK |
|---|---|---|
|
|
|
Początkowy skład RNKC rozrastał się i zmieniał. Już 27 października 1918 r. do grupy został dokooptowany przedstawiciel czwartego ugrupowania politycznego – Związku Społeczno-Narodowego (ZSN), na którego wybrano Władysława Jeziorskiego. Pierwszym miejscem obrad RNKC była siedziba Czytelni Ludowej w Domu Narodowym w Cieszynie, 11 listopada 1918 r. przeniosła się do pałacu myśliwskiego na wzgórzu zamkowym. Oficjalne wiadomości prasowe Rada Narodowa początkowo zamieszczała w Dzienniku Cieszyńskim, a od stycznia 1919 r. – w Dzienniku Urzędowym Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego.
Pierwszy numer Dziennika Urzędowego Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, 17 stycznia 1919
Zaproszenie na drugie posiedzenie Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego 26 października 1918 w Domu Narodowym w Cieszynie
Prezydenci Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego
Jan Michejda
(1853-1927)
Tadeusz Reger
(1872-1938)
Józef Londzin
(1862-1929)
Organizacja RNKC
Na Prezydium Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego składało się trzech jej prezydentów. Sekretarzem został Paweł Bobek. Celem wprowadzenia w życie postanowień RNKC, końcem października 1918 r. powstał Wydział (Komitet) Wykonawczy z prezesem Kazimierzem Piątkowskim. Rada posiadała różnorakie komisje – zarówno stałe, jak i czasowe do załatwiania konkretnych spraw. Do komisji należeli zarówno jej członkowie, jak i osoby z zewnątrz. W miarę przedłużania się działalności i rozszerzania kompetencji, RNKC rozbudowywała swoje komórki w formie resortowych wydziałów, oddziałów i referatów. Jednym z najważniejszych był Wydział Społeczno-Polityczny, zajmujący się m.in. sprawami ustawodawstwa dla robotników, regulowania stosunków z pracodawcami, inspekcji przemysłowej, rent i ubezpieczeń zdrowotnych, dożywiania biednych czy opieki nad matką i dzieckiem. Jeszcze w 1918 r. w strukturach RNKC rozpoczęła działalność Komisja Szkolna Księstwa Cieszyńskiego, zajmująca się całością spraw związanych z funkcjonowaniem szkolnictwa na terenach podległych polskiej administracji. Oprócz nich funkcjonowały także m.in. Delegacja Rady Narodowej dla Zagłębia, Ekspozytura Rady Narodowej w Bielsku, Wydział Skarbowy, Wydział Górniczo-Przemysłowo-Handlowy, Komisja Wywozu i Przywozu, Referat Kolejowy, Oddział Rachunkowy, Oddział Spirytusowy, Oddział Skórny. Nie posiadała natomiast RNKC Wydziału Wojskowego – władzę wojskową w regionie sprawował niezależny od niej Komendant Wojskowy Księstwa Cieszyńskiego, podlegający bezpośrednio Dowództwu Okręgu Generalnego w Krakowie.
Pismo Rady Polskiego Zjednoczenia Narodowego do ks. Józefa Londzina informujące o oddelegowaniu swoich reprezentantów do Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, 15 października 1918
Pismo Komitetu Obwodowego Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej do ks. Józefa Londzina informujące o oddelegowaniu swoich reprezentantów do Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, 16 października 1918
Protokół z pierwszego posiedzenia Rady
Narodowej Księstwa Cieszyńskiego
w lokalu Czytelni Ludowej,
19 października 1918
Jako bardzo ważną sprawę uważa poseł Reger kwestię ustalenia granicy czesko-polskiej. Zaznacza, iż zdaniem Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej należy stanowczo żądać całego Księstwa Cieszyńskiego aż do Ostrawicy, a maksimum ustępstw, i to w ostatecznym przypadku, mogłoby być odstąpienie gmin w powiecie frydeckim, które faktycznie są dziś pod wpływem czeskim.
Takie samo stanowisko reprezentują przedstawiciele Polskiego Zjednoczenia Narodowego i Związku Śląskich Katolików. Ostatecznie wybrano komisję, której zadaniem będzie wygotować w ciągu tygodnia memoriał i wysłać go do Warszawy. Do komisji wybrano pp.: ks. Londzina, dr. Kunickiego, prof. Popiołka i dyr. Piątkowskiego.
