Cieszyn 1918 | Trzy miesiące samostanowienia

W ciągu listopada i grudnia 1918 r. Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego zdołała dokonać gruntownych zmian wielu uregulowań prawnych i administracyjnych rzutujących na codzienne życie mieszkańców regionu. Jej zamierzeniem było nie tylko utrwalenie polskiego stanu posiadania na Śląsku Cieszyńskim, ale – co było wówczas szczególnie pilne – także uchronienie owego obszaru przed skutkami powojennej anarchizacji, a wreszcie – spełnienie nadziei na poprawę warunków bytowych, jakie polska społeczność wiązała z aktem scalenia księstwa z niepodległą Polską, powszechnie postrzeganą tu jako ucieleśnienie marzeń nie tylko o narodowej wolności, ale i społecznej równości. Pod tym względem szczególnie istotne znaczenie miało wprowadzenie 8-godzinnego dnia pracy oraz mechanizmów pozwalających rozwiązywać spory pomiędzy robotnikami a pracodawcami. Nie mniej ważne okazało się też utworzenie ochotniczej Milicji Ludowej, która nie tylko czuwała nad warunkami bezpieczeństwa na całym administrowanym przez RNKC obszarze Śląska Cieszyńskiego, ale stała się też istotnym czynnikiem militarnym, z jednej strony wzmacniającym polskie rządy na tym terenie, z drugiej zaś – dającym ludności cieszyńskiej poczucie współuczestniczenia w dziele budowy i obrony świeżo odzyskanej niepodległości.

Milicja Polska Księstwa Cieszyńskiego pod zamkiem w Cieszynie podczas publicznego przeglądu i składania przysięgi Radzie Narodowej, której przedstawiciele widoczni są na pałacowym tarasie, 24 listopada 1918

Ślubowanie

Postulat utworzenia na Śląsku Cieszyńskim milicji ludowej został oficjalnie wysunięty przez Tadeusza Regera na posiedzeniu Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego 1 listopada 1918 r., już wcześniej jednak istniały oddziały ochotniczej straży obywatelskiej, których zadaniem było pilnowanie porządku. Gdy trzon formacji był już gotowy do służby, w niedzielę 24 listopada 1918 r. zorganizowano jej publiczną prezentację, połączoną z uroczystością zaprzysiężenia na wierność RNKC. Do dawnej stolicy księstwa przybyło z całego regionu ponad 2000 milicjantów. Przy akompaniamencie orkiestry przemaszerowali oni spod koszar przez ulice Cieszyna na zamek, gdzie znajdowała się siedziba RNKC. Tam organizator i komendant formacji, porucznik Jerzy Szczurek, złożył w jej imieniu ślubowanie przed członkami RNKC. W imieniu władz przemówił Jan Michejda. Uroczystość zakończyła się odśpiewaniem Roty.

Treść roty ślubowania

Jako polscy milicyanci na Śląsku Cieszyńskim ślubujemy z całego serca i całej duszy wszystkie rozkazy naszych przełożonych wiernie wykonywać i odpowiednio do tych rozkazów na każdym kroku postępować.

W szczególności ślubujemy: być dobrymi obywatelami – żołnierzami Polakami; w sprawowaniu służby naszej nie dać się od spełnienia obowiązku ani odmawiać, ani przekupić, z wrogami naszymi oraz przemytnikami i lichwiarzami w żadną zmowę nie wchodzić. Dalej ślubujemy bezwzględne posłuszeństwo Radzie Narodowej i tutejszej komendzie wojskowej, a w szczególności naszemu polskiemu Naczelnikowi Państwa. Ślubujemy dla naszej śląskiej ziemi pracować i w razie potrzeby jej bronić, choćby to krwią przypłacić przyszło.

Że tego ślubowania dotrzymać pragniemy i dotrzymamy, na to podnosimy rękę do góry i oświadczamy, że pod hańbą swą i swej rodziny ślubowania tego nie złamiemy.

Dowódca Milicji Polskiej Księstwa Cieszyńskiego por. Jerzy Szczurek w czasie ślubowania wierności Radzie Narodowej. Za jego plecami orkiestra milicyjna idąca na czele pochodu, Cieszyn, 24 listopada 1918

Pierwszy oddział Milicji Polskiej Księstwa Cieszyńskiego, na czele z komendantem formacji por. Jerzym Szczurkiem, Cieszyn, początek listopada 1918

Tymczasowy okólnik w sprawie organizacji i zakresu działania Milicji Polskiej Księstwa Cieszyńskiego, początek listopada 1918

Pierwsza strona rozporządzenia Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego w sprawie 8-godzinnego dnia pracy w kopalniach, hutach i koksowniach, 22 listopada 1918

Podpisany protokół z posiedzenia Komisji Socjalno- Politycznej Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego w hotelu Gwarectwa w Dąbrowie w sprawie warunków pracy w kopalniach, 8 listopada 1918

Zaproszenie dla Tadeusza Regera na ankietę górniczą na 4 stycznia 1919 do Dąbrowy

Projekt rozporządzenia Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego dotyczącego zatargów zbiorowych pomiędzy pracodawcami a pracownikami w przedsiębiorstwach, styczeń 1919

Pismo Wydziału Wykonawczego Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego do Wydziału Gminnego w Cieszynie z prośbą o równe traktowanie dzieci niemieckich i polskich przy rozdzielaniu podarków z okazji Świąt, 5 grudnia 1918

Pismo Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego do Dyrekcji Ruchu Kolei Koszycko-Bogumińskiej z prośbą o udzielanie pasażerom informacji zarówno w języku niemieckim, jak i polskim, 23 listopada 1918

Spis treści całej wystawy

  1. Polski my naród, polski lud
  2. Wprowadzenie
  3. Polski żywioł
  4. Przedświt
  5. Ziemi Śląskiej nie odstępujemy
  6. Rada Narodowa
  7. Reprezentanci polskiego ludu
  8. Przewrót
  9. Wola ludu
  10. Spełnienie oczekiwania
  11. Krucha stabilizacja
  12. Zagubieni
  13. W odrodzonej Polsce
  14. Trzy miesiące samostanowienia
  15. W koszarach i na froncie
  16. Trudne sąsiedztwo
  17. Powiew wielkiej polityki
  18. Najazd czeski
  19. Podział
  20. Pamięć

O wystawie

Ekspozycja stanowi rozszerzoną wersję wystawy

„Trzy miesiące samostanowienia” przygotowanej i otwartej w Książnicy Cieszyńskiej w 1998 r., której Ośrodek Dokumentacyjny Kongresu Polaków w Republice Czeskiej nadał w 2008 r. formę planszową.

Scenariusz wystawy

Krzysztof Szelong, Wojciech Święs

Konsultacje

Prof. dr hab. Andrzej Chwalba

Opracowanie merytoryczne

Stefan Król, Anna Rusnok, Marian Steffek, Krzysztof Szelong, Wojciech Święs

Projekt i opracowanie graficzne

dinksy.com.pl

Wykorzystano materiały ze zbiorów

Archiwum Państwowego w Katowicach Oddziału w Cieszynie, Biblioteki i Archiwum im. B.R. Tschammera, Książnicy Cieszyńskiej, Muzeum Śląska Cieszyńskiego, Ośrodka Dokumentacyjnego Kongresu Polaków
w Republice Czeskiej.

oraz

Cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona, WikiCommons

W projekcie graficznym wykorzystano kroje

Antykwa Półtawskiego
(Bogusław Jackowski, Janusz M. Nowacki, Piotr Strzelczyk),
Kurier
(Małgorzata Budyta).

Wydawca

Książnica Cieszyńska
ul. Mennicza 46
43-400 Cieszyn
tel. (33) 851 38 41
fax: (33) 851 38 45
e-mail: ksiaznica@kc-cieszyn.pl
www.kc-cieszyn.pl

Druk

studio-CMYK.pl
Cieszyn 2017

Patroni medialni wystawy