Cieszyn 1918 | Rada Narodowa

Inicjując swoją działalność 19 października 1918 r., Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego była pierwszym niezależnym od władz zaborczych organem odradzającego się po 123 latach niewoli polskiego państwa. Co więcej zaś, powstała z woli mieszkańców regionu, który nie wchodził w skład I Rzeczypospolitej, a poza granicami Polski znajdował się już od średniowiecza. Jej celem było przejęcie władzy nad terenem dawnego księstwa cieszyńskiego, a następnie – zgodnie z oczekiwaniami zdecydowanej większości mieszkańców regionu – przyłączenie go do Polski. Sprawując najwyższą władzę na Śląsku Cieszyńskim, posiadała prawo wydawania rozporządzeń z mocą obowiązującą na terenach jej podległych. W skład RNKC weszło po siedmiu przedstawicieli trzech polskich stronnictw politycznych – Polskiego Zjednoczenia Narodowego (PZN), Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej dla Galicji i Śląska (PPSD) oraz Związku Śląskich Katolików (ZŚK), w sumie 21 osób, w tym trzy kobiety – po jednej z każdej partii. Równorzędnymi prezydentami RNKC zostali dotychczasowi posłowie polscy do Rady Państwa w Wiedniu: Jan Michejda z ramienia PZN, Tadeusz Reger z ramienia PPSD oraz Józef Londzin z ramienia ZŚK. Pełen skład Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego przedstawiał się następująco:

PZN PPSD ZŚK
  • Jan Michejda (prezydent)
  • Paweł Bobek
  • Jan Jaś
  • Zofi a Kirkor-Kiedroniowa
  • Rudolf Kolaczek
  • Jan Kotas
  • Kazimierz Piątkowski
  • Tadeusz Reger (prezydent)
  • Emanuel Chobot
  • Franciszek Czyż
  • Jerzy Kantor
  • Dorota Kłuszyńska
  • Piotr Kornuta
  • Ryszard Kunicki
  • Józef Londzin (prezydent)
  • Eugeniusz Brzuska
  • Franciszek Halfar
  • Wacław Olszak
  • Maria Sojka
  • Franciszek Tomiczek
  • Leon Wolf

Początkowy skład RNKC rozrastał się i zmieniał. Już 27 października 1918 r. do grupy został dokooptowany przedstawiciel czwartego ugrupowania politycznego – Związku Społeczno-Narodowego (ZSN), na którego wybrano Władysława Jeziorskiego. Pierwszym miejscem obrad RNKC była siedziba Czytelni Ludowej w Domu Narodowym w Cieszynie, 11 listopada 1918 r. przeniosła się do pałacu myśliwskiego na wzgórzu zamkowym. Oficjalne wiadomości prasowe Rada Narodowa początkowo zamieszczała w Dzienniku Cieszyńskim, a od stycznia 1919 r. – w Dzienniku Urzędowym Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego.

Pierwszy numer Dziennika Urzędowego Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, 17 stycznia 1919

Zaproszenie na drugie posiedzenie Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego 26 października 1918 w Domu Narodowym w Cieszynie

Prezydenci Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego

Jan Michejda

(1853-1927)

Tadeusz Reger

(1872-1938)

Józef Londzin

(1862-1929)

Organizacja RNKC

Na Prezydium Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego składało się trzech jej prezydentów. Sekretarzem został Paweł Bobek. Celem wprowadzenia w życie postanowień RNKC, końcem października 1918 r. powstał Wydział (Komitet) Wykonawczy z prezesem Kazimierzem Piątkowskim. Rada posiadała różnorakie komisje – zarówno stałe, jak i czasowe do załatwiania konkretnych spraw. Do komisji należeli zarówno jej członkowie, jak i osoby z zewnątrz. W miarę przedłużania się działalności i rozszerzania kompetencji, RNKC rozbudowywała swoje komórki w formie resortowych wydziałów, oddziałów i referatów. Jednym z najważniejszych był Wydział Społeczno-Polityczny, zajmujący się m.in. sprawami ustawodawstwa dla robotników, regulowania stosunków z pracodawcami, inspekcji przemysłowej, rent i ubezpieczeń zdrowotnych, dożywiania biednych czy opieki nad matką i dzieckiem. Jeszcze w 1918 r. w strukturach RNKC rozpoczęła działalność Komisja Szkolna Księstwa Cieszyńskiego, zajmująca się całością spraw związanych z funkcjonowaniem szkolnictwa na terenach podległych polskiej administracji. Oprócz nich funkcjonowały także m.in. Delegacja Rady Narodowej dla Zagłębia, Ekspozytura Rady Narodowej w Bielsku, Wydział Skarbowy, Wydział Górniczo-Przemysłowo-Handlowy, Komisja Wywozu i Przywozu, Referat Kolejowy, Oddział Rachunkowy, Oddział Spirytusowy, Oddział Skórny. Nie posiadała natomiast RNKC Wydziału Wojskowego – władzę wojskową w regionie sprawował niezależny od niej Komendant Wojskowy Księstwa Cieszyńskiego, podlegający bezpośrednio Dowództwu Okręgu Generalnego w Krakowie.

Pismo Rady Polskiego Zjednoczenia Narodowego do ks. Józefa Londzina informujące o oddelegowaniu swoich reprezentantów do Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, 15 października 1918

Pismo Komitetu Obwodowego Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej do ks. Józefa Londzina informujące o oddelegowaniu swoich reprezentantów do Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, 16 października 1918

Protokół z pierwszego posiedzenia Rady
Narodowej Księstwa Cieszyńskiego
w lokalu Czytelni Ludowej,
19 października 1918

 

Jako bardzo ważną sprawę uważa poseł Reger kwestię ustalenia granicy czesko-polskiej. Zaznacza, iż zdaniem Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej należy stanowczo żądać całego Księstwa Cieszyńskiego aż do Ostrawicy, a maksimum ustępstw, i to w ostatecznym przypadku, mogłoby być odstąpienie gmin w powiecie frydeckim, które faktycznie są dziś pod wpływem czeskim.

 

Takie samo stanowisko reprezentują przedstawiciele Polskiego Zjednoczenia Narodowego i Związku Śląskich Katolików. Ostatecznie wybrano komisję, której zadaniem będzie wygotować w ciągu tygodnia memoriał i wysłać go do Warszawy. Do komisji wybrano pp.: ks. Londzina, dr. Kunickiego, prof. Popiołka i dyr. Piątkowskiego.

Spis treści całej wystawy

  1. Polski my naród, polski lud
  2. Wprowadzenie
  3. Polski żywioł
  4. Przedświt
  5. Ziemi Śląskiej nie odstępujemy
  6. Rada Narodowa
  7. Reprezentanci polskiego ludu
  8. Przewrót
  9. Wola ludu
  10. Spełnienie oczekiwania
  11. Krucha stabilizacja
  12. Zagubieni
  13. W odrodzonej Polsce
  14. Trzy miesiące samostanowienia
  15. W koszarach i na froncie
  16. Trudne sąsiedztwo
  17. Powiew wielkiej polityki
  18. Najazd czeski
  19. Podział
  20. Pamięć

O wystawie

Ekspozycja stanowi rozszerzoną wersję wystawy

„Trzy miesiące samostanowienia” przygotowanej i otwartej w Książnicy Cieszyńskiej w 1998 r., której Ośrodek Dokumentacyjny Kongresu Polaków w Republice Czeskiej nadał w 2008 r. formę planszową.

Scenariusz wystawy

Krzysztof Szelong, Wojciech Święs

Konsultacje

Prof. dr hab. Andrzej Chwalba

Opracowanie merytoryczne

Stefan Król, Anna Rusnok, Marian Steffek, Krzysztof Szelong, Wojciech Święs

Projekt i opracowanie graficzne

dinksy.com.pl

Wykorzystano materiały ze zbiorów

Archiwum Państwowego w Katowicach Oddziału w Cieszynie, Biblioteki i Archiwum im. B.R. Tschammera, Książnicy Cieszyńskiej, Muzeum Śląska Cieszyńskiego, Ośrodka Dokumentacyjnego Kongresu Polaków
w Republice Czeskiej.

oraz

Cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona, WikiCommons

W projekcie graficznym wykorzystano kroje

Antykwa Półtawskiego
(Bogusław Jackowski, Janusz M. Nowacki, Piotr Strzelczyk),
Kurier
(Małgorzata Budyta).

Wydawca

Książnica Cieszyńska
ul. Mennicza 46
43-400 Cieszyn
tel. (33) 851 38 41
fax: (33) 851 38 45
e-mail: ksiaznica@kc-cieszyn.pl
www.kc-cieszyn.pl

Druk

studio-CMYK.pl
Cieszyn 2017

Patroni medialni wystawy