Klęska państw centralnych i rozpad Austro-Węgier otworzyły mieszkańcom Śląska Cieszyńskiego możliwości realizacji Wilsonowskiego prawa do samostanowienia. Największą aktywność wykazali wówczas cieszyńscy Polacy, którzy, stanowiąc najliczniejszą grupę narodową na tym terenie, w warunkach dezintegracji austriackiego aparatu państwowego zyskali także dominującą pozycję polityczną. Dnia 12 października 1918 r. podczas zorganizowanego w Cieszynie spotkania polskich ugrupowań politycznych i społecznych przyjęta została rezolucja o „bezwarunkowej przynależności” Śląska Cieszyńskiego do Polski. Zadecydowano też o powołaniu Śląskiego Międzypartyjnego Komitetu, którego zadaniem stać się miało przejęcie władzy od organów państwa austriackiego. Ukonstytuowanie się Komitetu, który otrzymał nazwę Rada Narodowa dla Księstwa Cieszyńskiego, nastąpiło 19 października 1918 r. podczas zebrania wszystkich polskich stronnictw politycznych w cieszyńskim Domu Narodowym. Rada, otwarcie kierująca się w swoich działaniach Wilsonowskim prawem do samostanowienia, a jednocześnie – dla zachowania pozorów legalizmu – w relacjach z władzami austriackimi oraz mniejszością niemiecką odwołująca się do manifestu cesarza Karola I „Do moich ludów”, zezwalającego na tworzenie w poszczególnych krajach Monarchii lokalnych rad narodowych, przystąpiła do likwidowania wszelkich formalnych więzi łączących Śląsk Cieszyński z Austro-Węgrami. Jej działania spotykały się z masowym poparciem społecznym. Wielotysięczne wiece zorganizowane w Orłowej (13 października), Boguminie (20 października), a zwłaszcza w Cieszynie (27 października) nie tylko zamanifestowały siłę polskiego żywiołu, ale ukazały jego determinację w dążeniu do zjednoczenia z niepodległą Polską, paraliżując jednocześnie aktywność obozów czeskiego i niemieckiego. Dysponując takim zapleczem, Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego mogła podjąć kroki mające na celu bezpośrednie przejęcie władzy z rąk austriackiej administracji, zwłaszcza na szczeblu starostw, oraz uzyskanie ze strony władz krajowych z Opawie potwierdzenia, iż stanowi ona pełnoprawny organ władzy na Śląsku.
Postanowienia poufnego zgromadzenia reprezentantów polskich stronnictw politycznych na Śląsku Cieszyńskim, poprzedzającego of cjalne powstanie Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, 12 października 1918
W myśl uznanej przez państwa zasady samostanowienia narodów o sobie, uznajemy za najwyższą władzę zjednoczonej i niepodległej Polski, której częścią nienaruszalną w myśl przyjętych ogólnie podstaw pokojowych prezydenta Wilsona jest także zamieszkałe przez lud polski Księstwo Cieszyńskie, Radę Regencyjną w Warszawie.
Wiec manifestacyjny, na który przybyło z górą 40 000 uczestników z całego Śląska, zagaił nestor polskich posłów p. Franciszek Halfar, który zaznaczył, że uświadomienie narodowe naszego ludu, którego samorzutnym objawem jest to liczne zebranie, to hojny plon skromnego zasiewu niezmordowanego Pawła Stalmacha. […] Do tysiącznych rzesz przemawiali z jednej trybuny posłowie dr. Michejda, ks. Londzin, Reger, delegat z Krakowa, p. Kantor, pani Sojkowa z Oldrzychowic i p. Legierski, przełożony gminy z Istebnej; z drugiej trybuny pp. dyr. Piątkowski z Orłowej, prof. Szura z Orłowej, pani doktorowa Kłuszyńska z Bogumina miasta i reprezentant „Znicza”. Wywody mówców traf ły do serc zebranych, którzy odpowiadali gromkiemi okrzykami.
Fragment rezolucji przyjętej na wiecu
Skoro zwycięzka idea sprawiedliwości uznana przez wszystkie narody świata wskrzesiła wolną, niepodległą, zjednoczoną Polskę z własnem wybrzeżem morskiem, my Polacy księstwa cieszyńskiego uznajemy bezwarunkową przynależność naszą i ziemi naszej do Polski i uważamy się odtąd za obywateli wolnej, zjednoczonej i niepodległej Polski. Rzeczypospolitej polskiej winniśmy wierność, posłuszeństwo, mienie i krew naszą i nie uznajemy żadnych więzów tym najświętszym obowiązkom przeciwnych.
Źródło: Gwiazdka Cieszyńska, 1918, nr 87 z 29 października
Wiec w Cieszynie za przyłączeniem Śląska Cieszyńskiego do Polski, 27 października 1918
Wiec w Skoczowie za przyłączeniem Śląska Cieszyńskiego do Polski, 3 listopada 1918
Fragment rezolucji przyjętej na wiecu
Dążąc sami do narodowej jedności z resztą ziem polskich i do państwowej niepodległości, uznajemy dążenia każdego narodu, walczącego o własną państwowość; w szczególności z bratnim narodem czeskim pragniemy żyć w zgodzie sąsiedzkiej i dobrem porozumieniu. Stwierdzamy zarazem, że naszej śląskiej ziemi przez ludność polską zamieszkałej, nikomu nie odstąpimy i bronić jej będziemy wszelkiemi siłami, by po kilkuwiekowem rozłączeniu wróciła do swej prawdziwej Macierzy: wolnej, zjednoczonej, niepodległej Polski.
Odezwa Socjaldemokratycznego Stowarzyszenia „Naprzód” w Suchej Średniej wzywająca do wzięcia udziału w wiecu w Orłowej z udziałem polskich posłów ks. Józefa Londzina, Jana Michejdy, Tadeusza Regera i Ignacego Daszyńskiego w dniu 13 października 1918
Odezwa Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego wzywająca do wzięcia udziału w wiecu w Cieszynie w dniu 27 października 1918
Pismo przedstawicieli Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego do prezydenta krajowego Adalberta Widmanna w Opawie o objęciu rządów na Śląsku Cieszyńskim, 29 października 1918
